Kıbrıs’ta Hava Kalitesini Dünya Sağlık Örgütünün Standartları ile Kıyasladık
Hava Kalitesi ve Partikül Madde (PM) Değerleri: Ne Anlama Geliyor?
Hava temizleyici testlerimizde ölçtüğümüz PM10 ve PM2.5 değerlerini, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye standartlarına göre nasıl yorumladığımızı sizinle paylaşıyoruz. İşte detaylar!
PM (Partikül Madde) Nedir?
PM, havada asılı duran katı veya sıvı mikroskobik parçacıkları ifade eder. "Partikül Madde" olarak adlandırılan bu kirleticiler, boyutlarına göre sınıflandırılır ve sağlık üzerinde ciddi etkilere yol açabilir.
PM Türleri ve Boyutları
- PM10:
- Çapı 10 mikrondan küçük partiküllerdir (örneğin toz, polen, inşaat atıkları).
- Üst solunum yollarında birikebilir, astım ve alerjiyi tetikler.
- PM2.5:
- Çapı 2.5 mikrondan küçük partiküllerdir (egzoz dumanı, endüstriyel emisyonlar, orman yangınları).
- Akciğerlere ve kan dolaşımına kadar ulaşarak kalp hastalıkları, kanser ve erken ölüm riskini artırır.
(1 mikron = 0.001 mm)
PM Kaynakları
- Doğal Kaynaklar: Volkanik kül, kum fırtınaları, orman yangınları.
- İnsan Kaynaklı:
- Araç egzozları,
- Fabrika emisyonları,
- İnşaat ve yol tozu,
- Kömür ve odun yakma.
PM Neden Tehlikeli?
- PM10: Gözlerde kaşıntı, burun tıkanıklığı, KOAH alevlenmesi.
- PM2.5:
- Kana karışarak organlara zarar verir,
- Çocuklarda akciğer gelişimini engeller,
- Hamilelerde erken doğum riskini artırır.
WHO Uyarısı: PM2.5’in güvenli seviyesi yoktur; her seviyede risk taşır (Kaynak).
PM Nasıl Ölçülür?
Hava kalitesi istasyonları veya taşınabilir sensörlerle µg/m³ (metreküp başına mikrogram) biriminden ölçülür. Örneğin:
- PM2.5 = 25 µg/m³: WHO’ya göre 5 kat riskli, AB’ye göre sınırda.
Neden Farklı Standartlar Var?
Hava kalitesi limitleri, kuruluşların hedeflediği önceliklere göre değişir:
- WHO: Yalnızca sağlık odaklı en katı standartları belirler.
- AB ve EPA: Hem sağlığı korumayı hem de politika uygulanabilirliğini dengeler.
- Türkiye: AB standartlarıyla uyumlu hareket eder, ancak PM2.5 için henüz resmî limit yoktur.
PM10 ve PM2.5 Standartları Karşılaştırması
Aşağıda, WHO, AB ve Türkiye’nin yıllık ortalama limitlerini görebilirsiniz:
| Kuruluş | PM10 (µg/m³) | PM2.5 (µg/m³) | Açıklama |
|---|---|---|---|
| WHO | 15 | 5 | En katı standart (ideal sağlık). |
| AB | 40 | 20 | Uzun vadeli politika hedefi. |
| Türkiye | 40 | Belirsiz | PM10 için AB ile uyumlu. |
Biz Neden WHO Standartlarını Baz Alıyoruz?
Test sonuçlarınızı değerlendirirken WHO’nun yıllık limitlerini referans alıyoruz çünkü:
- Bilimsel kanıtlar, PM2.5’in 5 µg/m³ üzerinde bile kronik hastalık riskini artırdığını gösteriyor (WHO, 2021).
- AB ve EPA limitleri, ekonomik-politik dengelerle belirlenirken, WHO yalnızca insan sağlığını önceliklendirir.
- Örneğin, PM2.5 için WHO’nun yıllık limiti 5 µg/m³ iken, AB’nin limiti 20 µg/m³’tür. Bu, WHO’nun 4 kat daha katı olduğu anlamına gelir.
Ölçüm Sonuçlarınız Nasıl Yorumlanır?
Aşağıdaki tabloda, ölçtüğünüz PM değerlerinin WHO ve AB’ye göre risk seviyelerini görebilirsiniz:
| Değer | WHO’ya Göre | AB’ye Göre | Öneri |
|---|---|---|---|
| PM10 >15 | ⚠️ Riskli | ✅ Güvenli | Hassas gruplar dikkat etmeli. |
| PM2.5 >5 | ⚠️ Riskli | ✅ Güvenli | Kapalı alanda hava temizleyici kullanın. |
Örnek Senaryo: PM2.5 = 10 µg/m³ Olursa…
- WHO: “Bu değer, yıllık limitin 2 katı. Uzun süreli maruziyet kalp hastalığı riskini artırır.”
- AB: “AB standartlarına göre güvenli, ancak ideal sağlık koşulları için yetersiz.”
Avrupa Birliği Standartları Neden Daha Esnek?
AB’nin PM2.5 limiti (20 µg/m³), üye ülkelerin sanayi, ulaşım ve enerji politikalarıyla uyumlu olacak şekilde kademeli olarak belirlenmiştir. Örneğin:
- 2008/50/EC Direktifi’nde PM2.5 için 2020’ye kadar 25 µg/m³, sonrasında 20 µg/m³ hedefi konmuştur (EUR-Lex).
- Bu, WHO’nun önerdiği 5 µg/m³’ten çok daha yüksektir, ancak politik ve ekonomik uygulanabilirlik nedeniyle tercih edilmiştir.
Sonuç: Hava Kalitesi Yorumu Neden Önemli?
- WHO standartları, “en güvenli seviye”yi gösterir.
- AB/EPA standartları ise “kabul edilebilir pratik seviye”yi temsil eder.
- Bizim analizlerimizde WHO’yu baz alıyoruz, çünkü amacımız size en sağlıklı koşulları sunmak.
Hava Kalitesini İyileştirmek İçin Ne Yapmalı?
- PM10 >15 veya PM2.5 >5 µg/m³ ise:
- Hava temizleyici kullanın.
- Pencereleri yoğun trafik saatlerinde kapalı tutun.
- Hassas gruplar (astım, KOAH) N95 maske takmalı.
Kaynakça
Bu bilgileri paylaşırken şeffaf ve tarafsız kalmaya özen gösteriyoruz. Sağlıkla kalın.
